Sosyal ilişkiler ve yakın arkadaşlıklar, mutluluk kaynaklarımızın başında geliyor. Bilimsel bir gerçek: anlamlı ve sağlıklı arkadaşlık ilişkileri ve arkadaş desteği yaşam kalitemizi arttırıyor, kendimizi daha iyi hissetmemizi sağlıyor, zorluklarla ve sorunlarla başa çıkmamızda bize yardımcı oluyor. Mutluluk konusunda yapılan araştırmalara, bu alandaki kitaplara baktığımızda hepsinin ortak noktalarından birinin, olumlu arkadaşlıkların öneminden bahsetmesi olduğunu görürüz.
Ancak bazı arkadaşlıkların hem ruhsal hem fiziksel sağlığımıza oldukça zarar verdiği gerçeği de ortada. Örneğin uzun süre olumsuz ve zararlı ilişkiler içinde kalan kişilerin duygusal sorunlar yanında kalp problemi başta olmak üzere pek çok fiziksel sağlık problemi riski taşıdığı bilinir.
Peki nedir zararlı ilişkiler/arkadaşlıklar?
Bir arkadaşlık sizi duygusal olarak tüketiyorsa, ruhsal açıdan yoruyorsa, o zaman yararlı bir ilişkiden bahsetmek güçleşir. Kendinizi içinde sürekli olarak kötü hissetmek ve ilişkide bir dengesizliğin olduğunu düşünmek, arkadaşlığı keyifli bir yaşantı değil de yük olarak algılamak, zarar verici arkadaşlığın sinyallerindendir. Bu tarz ilişkiler destekleyici değil, aksine oldukça tatminsizlik vericidir.
Örneğin bazı arkadaşlar sürekli olarak sizi hayal kırıklığına uğratır, verdiği sözleri tutmaz. Bazıları ise başkaları önünde sizi küçük düşürür, kötüler. Kimileri sizi dinlemez, sadece kendine odaklanır, kendi ihtiyaçları ön plandadır; kimileri ise sürekli olarak güveninizi sarsacak davranışlarda bulunur, sırlarınızı başkalarıyla paylaşır. Bazı arkadaşlıklarda ise kendini güvensizlik içinde bulmak, arkadaşa karşı sürekli bir öfke duymak ya da kendini tehdit altında hissetmek hakimdir.
Zaman zaman arkadaşlıklarda bu ve benzeri durumlara rastlamak doğal olsa da bunların “sürekli” olması ve ilişkide bu nedenle zarar görüyor olmak, ortada bir sorun olduğunu gösterir. Halbuki sağlıklı arkadaşlıklarda destekleme, dinleme, değer verme, denge kurma, kabul etme ön plandadır. Sağlıklı ilişkilerde bireyler hem bağımsızlıklarını korurlar, hem birbirlerine gerektiğinde destek olur ve karşılıklı olarak sıcaklık, samimiyet ve empatik iletişim araçlarını kullanırlar.
Ne Yapmalı?
Akadaşlıklar ve aslında genel olarak pek çok ilişki, yeterince çaba gösterilmediğinde hüsranla sonuçlanabilir. Çünkü bir değeri korumak çaba, bağlılık ve kararlılık gerektirir. Çatışmaların tüm ilişkilerde kaçınılmaz olduğunu unutmamak gerekir; ancak çatışmaların artması ve kontrolden çıkması, büyüyen sorunlar anlamına gelebilir. Bu nedenle çatışma çıktıkça bunun üstünde çalışmak ve bir seferde bir tek sorunla uğraşarak onu çözüme kavuşturmaya çalışmak yararlı olabilir.
- Zarar verici bir ilişkiyi değiştirmenin ilk basamağı, öncelikle böyle bir ilişki içinde var olduğunuzu farketmektir. Pek çok kişi bu tarz bir ilişkide olduğunu reddeder, çevresinden buna yönelik geribildirimler alsa da kabul etmek istemez, tehlikeleri görmez. Fakat değişimin gereği, farkındalığın sağlanmasıdır; ancak o zaman sağlıklı bir adım atılabilir.
- Zararlı bir ilişkide olunduğunun farkındalığını sağladıktan sonra neden bu ilişkinin zararlı olduğunu, farklı bir ilişkinin size neler getirebileceğini düşünmek faydalı olacakır. Çünkü bunlara odaklanmak, sizin daha iyi davranışları hakettiğinizi görmenize; saygı, sevgi, değer verme, sıcaklık gibi önemli öğelerin ilişkinizde yer alması gerektiğini farketmenize yardımcı olacaktır. Daha iyi bir arkadaş bulamayacağına inanmak veya daha iyisini haketmediğini düşünmekse, o ilişkide olumlu bir değişiklik yapmak için engeldir. Bu düşünceler genellikle kişinin kendisini değersiz bulması ile ilişkilidir. Şayet kişi kendisiyle ilgili bu tarz olumsuz düşünce ve duygular içindeyse, o zaman bunları değiştirmek adına profesyonel destek alması uygun olabilir.
- Bu arkadaşlık ilişkisinde yeri geldiğinde zarar gördüğünüzü, bu ilişkiden olumsuz etkilendiğinizi dile getirmek en önemli adımlardandır. Bunu yaparken kişiliğe saldırı yapmak yerine hangi davranışından nasıl etkilendiğinizi ifade etmek daha etkilidir. Ayrıca bununla ilgili hislerinizi açıkça paylaşmak da önemlidir.
- Şayet size zarar veren bir arkadaşlık ilişkisinde kalmanız gerekiyor ve tüm çabalarınız hiç bir olumlu sonuç vermiyorsa, o zaman mümkün olduğunca iletişimi azaltmak, en azından daha az zarar görmenizi sağlayabilir.
- Eğer bir arkadaşlık işlemiyorsa, yani size bir anlam katmıyor ve hatta sizden pek çok şey alıp götürüyorsa, o zaman bu ilişkiyi yeniden değerlendirmeyi düşünmek gerekir.
Arkadaşlık ilişkilerinin yaşamımızın en önemli parçalarından birisi olduğu açık. Elbette her arkadaşlıkta çeşitli sorunlar olacak, herkes bizim beklentilerimize tam olarak yanıt vermeyecek, isteklerimiz çatışacak ve zaman zaman arkadaşlığın içinde keyifsiz anlar yaşayacağız. Ancak anlamlı ve sağlıklı olmayan ilişkilerin bize zarar verebileceğinin farkında olmanın; farkettiğimizde ise olumlu değişiklikler için adım atmanın, yaşam kalitemizi arttırmada son derece önemli olduğu unutulmamalı.